ادبیات ترکی به کلیه قطعات و متون شفاهی و کتبی که به زبان ترکی نوشته یا بیان شده، می‌گویند.
زبان ترکی به 35 شاخه زبان زنده تقسیم میشود که 25 شاخه از این زبان درحال نابودی‌ست. تنها 10 زبان ترکی امید به حیات آنان است. که از این میان تنها 5 زبان زنده ترکی وجود دارد که توسط بیش از ده میلیون نفر تکلم میشود. این تعداد در کشورهایی چون ترکیه، ایران و آذربایجان، ازبکستان، قزاقستان و چین پراکنده‌اند.
مقاله پیش رو در مورد آن دسته از زبان ترکی است که از شاخه زبان ترکی اوغوز محسوب می‌شوند. زبان ترکی استامبولی در ترکیه و زبان ترکی آذری در ایران و جمهوری آذربایجان. که در بخش اول به ادبیات ترکی آذربایجان ایران و جمهوری آذربایجان پرداختیم.
در این بخش (بخش دوم) به ادبیات زبان ترکی استانبولی ترکیه می پردازیم.
ادبیات ترکی از سده پانزدهم به بعد تحت تاثیر ترجمه‌های ادبیات فارسی غنای بیشتری به خود می‌گیرد. این دوره برابراست با قدرت حکومت عثمانی در ترکیه و علاقه سلاطین عثمانی به ادب و شعر که بسیاری از ادیبان و شعرای فارسی را به محضر می‌پذیرفتند و حتی برخی از شعرای ترک زبان هم به فارسی شعر می‌سرودند. مانند سلطان محمد فاتح از مهمترین سلاطین حکومت عثمانی‌ست، اشعاری هم به ترکی و هم به فارسی در کارنامه خود دارد.
کتب ارزنده بسیاری در این دوره از فارسی به ترکی ترجمه شد. مانند: آثار عطار، مولوی، سعدی و نظامی. این تاثیرات برگرفته از ادبیات فارسی تا قرن نوزدهم میلادی ادامه داشت تا اینکه تاثیرات ادبیات غرب کم کم در ادبیات ترک استانبولی ترکیه نمایان شد. همچنین کم‌کم ادبیات ترک آذربایجانی با ادبیات ترک استانبولی مسیر متفاوتی با الفبای متفاوتی را در پیش گرفت.
از قرن نوزدهم تا قرن حاضر شیوه نگارش در ادبیات ترک سبک و سیاقی اروپایی به خود گرفته است. بسیاری از نویسندگان ترک استانبولی در سطح جهان بیش از پیش شناخته شدند و توانستند در ادبیات جهان نامی پیدا کنند. در ادامه با برخی نویسندگان ادبیات ترکی استانبولی ترکیه آشنا می‌شوید.
با ما همراه باشید 😊
ادبیات ترکی شامل نویسندگان و شاعرانی ترک زبان است که تحت تاثیر زبان فارسی و سبک و سیاقی اروپایی قلم زده‌اند.
Ne içindeyim zamanın / Ne de büsbütün dışında
من نه در زمان هستم / و نه تماماً خارج از آن
تانپینار در استانبول متولد شد و مادر خود را درکودکی از دست داد. او بعد از مدرسه نظامی در رشته ادبیات دانشگاه استانبول ادامه تحصیل داد. در سن بیست و دو سالگی فارغ التحصیل شد. او سرودن شعر و نوشتن را از دوران نوجوانی آغاز کرده بود. تا دوران دانشجویی یازده شعر در مجله‌های محلی چاپ کرده بود. تانپینار در پایان نامه‌ی خود یکی از مشهورترین مثنوی‌های قرن پانزدهم را بررسی کرد. مثنوی‌ای که در ایران با نام شیرین و فرهاد شناخته میشود. آموزش و تدریس از دیگر حوزه‌هایی بود که تانپینار در آن ورود کرد و تاثیرات قابل توجهی در برنامه درسی دهه سی گذاشت. او از طرف وزیر وقت به عنوان پروفسور ادبیات نوی ترکیه شناخته شد.
احمد حمدی تانپینار نویسنده نوگرای ادبیات ترک ترکیه ، اولین رمان خود را در سن چهل و سه سالگی نوشت. او مجموعه شعر، چندین رمان و چندین کتاب ناداستان در کارنامه خود دارد.
موزه کتابخانه‌‌ی ادبیات احمد حمدی تانپینار به دلیل خدمات ادبی و فرهنگی ارزنده‌ای بسیاری که تانپینار داشته، به نامش در سال 2011 توسط وزارت فرهنگ و توریسم تاسیس شد. همینطور جشنواره ادبی تانپینار استانبول به پاس نام او نامگذاری شد که از سال 2009 هرسال برگزار میشود.
خرید آثار احمد حمدی تانپینار
ناگهان بُغضی از درون‌ام برمی‌خیزد و گلوی‌ام را می‌فشارد / ناگهان نوشته‌ام را ناتمام می‌گذارم و از جا می‌پرم / ناگهان در سرسرای هُتلی، خواب می‌بینم /ناگهان درختی در پیاده‌رو به پیشانی‌ام می‌خورد / ناگهان گرگ نومید و خشم‌گین و گرسنه رو به ماه زوزه می‌کشد /ناگهان ستاره‌ها روی تاب باغچه‌‌ای فرود می‌آیند و تاب می‌خورند / ناگهان مُرده‌ام را در گور می‌بینم / ناگهان در مغزم آفتابی مه‌آلود / ناگهان به روزی که آغاز کرده‌ام چنان چنگ می‌اندازم که گویی هرگز پایان نخواهد یافت / و هر بار تویی که پیش چشم‌ام می‌آیی.
ناظم حکمت از شعرای عاشقانه سرای ادبیات ترک ترکیه است که بیشترین شهرت او را سروده‌های عاشقانه وی تشکیل می‌دهد.
او در سالونیکا به دنیا آمد اما در ترکیه تحصیل کرد و رشد یافت. او در خانواده‌ای بزرگ شد که همگی به گونه‌ای به قدرت و سیاست ربط داشتند اما او همواره سرودن شعر را بهترین ابزار بیان می دانست. وقتی 14 ساله بود اولین جرقه‌های سرودن در او نمایان شد.
او بسیار تحت تاثیر مردم و فرهنگ می‌سراید و همچنین اشعارش در بر اجتماع تاثیرگذار بوده و هست. برخی از اشعار او را عاشیق‌ها (خوانندگان عارف مسلکی که سیار می نوازند و می‌خوانند) می‌خوانند. حکمت زبان شیوا و روان ساده و برگرفته از سادگی زیست مردمان دارد.
او علاوه بر مضامین عاشقانه و مردمی از در ستایش انسانیت و آزادی هم می‌سرود. ناظم حکمت به دلیل باورهای کمونیستی بارها زندانی شد و بخش بزرگی از جوانی و عمر خود را در زندان سپری و سرانجام شعرها و سروده‌های او بودند که او را از اسارت نجات داد. ناگزیر به شوروی پناه برد و تا آخر عمر آنجا ماند و بر اثر حمله قلبی جان سپرد.
آثار ناظم حکمت به بیش از سی زبان زنده دنیا ترجمه شده است که شوربختانه هیچ گاه در زمان حیاتش نتوانست هیچ شعری به زبان خودش در ترکیه چاپ کند.
برای آشنایی و خرید آثار ناظم حکمت شاعر بنام ادبیات ترکی ترکیه و همچنین کتاب‌هایی درباره این شاعر فقید وارد لینک زیر شوید.
خرید آثار ناظم حکمت
نویسندگان شهیر ترکیه همواره نسبت به مسائل سیاسی_اجتماعی حساس بودند و از ابراز جبهه سیاسی خود هم ابایی نداشتند. هر چند که مجازتهای سنگین را هم تحمل می کردند. صباح الدین علی یکی از همین نویسندگان و شاعران و روزنامه نگاران جسور و شجاع ادبیات ترک ترکیه محسوب میشود.
صباح الدین علی از دانشگاه استانبول در رشته تربیت معلم فارغ التحصیل شد. او معلم بود اما همزمان هم فعالیتهای ادبی خود را دنبال میکرد. چندین بار به دلیل انتشار شعری در انتقاد دولیت یا چاپ مقاله در مجله ای تحت پیگرد قانونی میشود و به زندان می رفت. مارکوپاشا،مروح پاشا، اوکوزپاشا و معلوم پاشا، هفته نامه و مجله طنز ترکیه، مجله هایی بودند که صباح الدین علی سردبیر و صاحب آن بود و مدام مورد ممیزی حکومت قرار می گرفت.
در آخرین باری که از زندان آزاد شد تصمیم گرفت کشور را به صورت قاچاقی ترک کند که در مسیر به قتل می رسد. گفته اند که او توسط سرویس های امنیتی کشور کشته شده اما هرگز در دادگاه به اثبات نرسید.
خرید کتابهای صباح الدین علی
جایی که قرار گذاشته بودیم همدیگر را دیدیم / نه در زمانی که قرار گذاشته بودیم / من بیست سال زودتر آمده منتظر ماندم / تو آمدی بیست سال دیرتر / من از انتظار تو پیرم / تو از منتظر گذاشتنم جوان.
مهمت نُصرَت نام عزیز را از پدرش و نسین را ؛ در معنی تو چه کاره ای یا تو چه هستی، به دلیل لحن طنز و تندی که دارد، برگزید. البته او نام مستعار بسیاری را برگزید اما نهایتا با عَزیز نِسین در جهان شناخته شد. او نویسنده و طنزپرداز، منتقد و مترجم ادبیات ترکی استانبولی است.
مهمت در خانواده‌ای فقیر به دنیا آمد. بعد از گذراندن مدرسه نظامی و کسب تجربیاتی چند به نویسندگی روی آورد. او سردبیر چندین نشریه با رویکردی سوسیالیستی با لحنی طنز شد. به دلیل لحن تند و تیز و انتقاد از تمام نابسامانی‌های سیاسی، اجتماعی و ادبی فرهنگی مدام در زندان و تحریریه در رفت و آمد بود. او نویسنده‌ای شجاع و جسور بود و از ابراز هیچ نقد و نظر مخالفی واهمه‌ای نداشت. او راوی مردمان فقیر و فرودست جامعه بود. نابرابری های اقتصادی، فساد اداری و دولتی، سانسور و انتقاد از دولتمردان سایر ملل از عمده ترین مضامین نوشته های طنز او بودند. تا آنجا که محمدرضا شاه وقت ایران هم از باد انتقادهای او در امان نبود و از او شاکی شد و مدتی نسین به دلیل این شکایت زندانی شد.
او بیش از ده مجموعه شعر دارد و بیش از صد داستان، رمان، نمایشنامه و سفرنامه و ناداستان دارد که همگی پر طرفدار و پرفروش بودند اما به دلیل فراز و نشیبهای فراوان و ممنوع شدنهای فراوان آثارش، همچنان درگیر معاش خود بود و از طرق دیگر مانند عکاسی، دستفروشی و ... امرار معاش میکرد.
صد و پنجاه عنوان از آثار او به فارسی ترجمه شده است. او همواره از بزرگترین طنزپردازان ادبیات ترک ترکیه محسوب میشود و سال روز میلاد او را در ترکیه قدر میدانند. او همچنین آثار ادبیات فارسی را به ترکی ترجمه کرده است و بزرگانی چون احمد شاملو برخی از آثار او را به فارسی ترجمه کرده اند.
یکی دیگر از فعالیتهای مردم دوستانه او تاسیس بنیاد نسین در سال 1972 برای حمایت از کودکان محروم از آموزش است.
خرید آثار عزیز نسین
کمال صادق گوکچَلی شناخته شده با نام ادبی یاشار کمال از نویسندگان بنام ادبیات ترک استانبولی محسوب میشود. او در قسمت جنوبی ترکیه در منطقه کردنشینان به دنیا آمد. دوران کودکی بسیار سختی را گذراند. جنگ و سختی های کودک یو نوجوانی از او نویسنده ای تیزبین با نگاهی انتقادآمیز ساخت که جسارت و شجاعتش زبانزد همگان شد.
اولین رمان یاشار کمال با نام اینجه ممد توانست شهرت جهانی پیدا کند. این رمان به بیش از بیست زبان زنده دنیا ترجمه شده است. و نسخه هایی زیادی از آن فیلم ساختند.
یاشار کمال همیشه نسبت به بی عدالتی ها معترض بود و هرگز هم از بیان موضع سیاسی خود ابایی نداشت. به همین علت بارها دستگیر شد، دادگاهی شد و زندانی کشید. به طور موازی هم با قلم خود توانست توجه ادیبان جهانی را جلب کند و جوایز بین المللی را زا آن خود کن. جوایزی مانند: جایزه صلح ناشران آلمان در سال 1997 و جایزه بزرگ ادبیات ریاست جمهوری ترکیه در سال 2008.
یاشار کمال نویسنده شهیر ادبیات ترک ترکیه 92 سال عمر کرد که در این مدت سی و شش رمان و بسیاری داستان کوتاه از او به یادگار مانده است.
خرید کتابهای یاشار کمال
مى‌گویند که درد / آدم‌ها را بهم نزدیک مى‌کند / به من بگو / کدام‌مان شاد هستیم /که این همه از هم دور مانده‌ایم؟
آتای در یکی از شهرستانهای ترکیه به دنیا آمد. او را از پیشگامان ادبیات مدرن ترکیه می دانند. او خیلی زود در سن 43 سالگی در اثر تومور مغزی جان خود را از دست داد.
جداافتاده نام اولین رمان اوغوز آتای است که پس از مرگ او منتشر یافت و پرفروشترین کتاب سال ترکیه شد. برخی منتقدین این رمان را برجسته ترین رمان ادبیات ترک در قرن بیست و یک می دانند. از این کتاب سه ترجمه به زبانهای هلندی، آلمانی و انگلیسی موجود است. او علاوه بر رمان، چندین مجموعه داستانهای کوتاه دارد و چندین نمایشنامه.
خرید آثار اوغوز آتای
عایشه در خانواده ای سرشناس و سیاسی به دنیا آمد و بزرگ شد. او یکی از زنان نویسنده ادبیات ترکی است که به خاطر داستانهای کوتاه و فیلمنامه هایش شهرت دارد. همچنین در فیلمبرداری هم تبحر دارد و در این رشته توانسته جایزه بهترین فیلمبرداری از انجمن سینمای تئاتر برای یک سریال تلویزیونی بگیرد. همچنین برنده جایزه بهترین فیلمنامه از وزارت فرهنگ و گردشگری را دریافت کند.
عایشه کولین همچنین برنده جوایزی برای داستانهای کوتاهش گرفته است از آن جمله یآنان می توان به هالدون تانر و سایت فایک را نام برد.
خرید آثار عایشه کولین
شهر همه چیزش ما را برمی‌افروخت. حتی از این که اتوبوس‌ها و قطارها سر وقت می‌آمدند عصبانی می‌شدیم و به این فکر می‌کردیم که چرا اصلاً تأخیر نمی‌کنند.
اثر هنری و ادبی مولف خود را می‌شناسانند!
باز هم کتاب دیگر در حوزه موضوعی جنگ و خشونت در قالب داستانی طیبا و قلمی شیوا و روان نویسنده دی دیگری اینبار از کشور ترکیه را به جهان معرفی می کند.
زولفو لیوانلی نویسنده، شاعر و کارگردان ترکیه ای است که رویکردی سیاسی دارد و با پرداختن به موضوع داعش و جنگ و ... در کتاب بی قراری توانست خود را به عنوان نویسنده ای موفق و حساس به مسائل انسانی از ادبیات ترک خود را معرفی کند.
زولفو لیوانلی به دلیل خلق رمانها و موسیقی های صلح جویانه ش توانسته است بیش از سی جایزه ملی و بین المللی ادبی و هنری را کسب کند. کتابهای او در کشورهایی چون اسپانیا، آلمان و چین
خرید آثار زولفو لیوانلی
پاموک نخستین نویسنده از نویسندگان ادبیات ترکی است که برنده جایزه نوبل ادبیات شد. پس از آن شهرتی جهانی کسب کرد و آثارش به بیش از چهل زبان زنده دنیا ترجمه شد.
پاموک ابتدا در دانشگاه معماری خواند اما سه سال بعد آن را ترک کرد و در رشته روزنامه‌نگاری ادامه تحصیل داد اما هرگز به کار روزنامه نگاری نپرداخت. نویسندگی کار جدی‌ای بود که او از سن بیست و دو سالگی به آن مشغول بود. بالاخره او در سی سالگی وقتی اولین اثر خود را منتشر کرد توانست توجه منتقدین را به خود جلب کند و جایزه ملی اورهان کمال و جایزه ادبی سال را دریافت کند. کتاب جودت بیک و پسران به نوعی روایت خود و خانواده‌اش است. خانواده‌ای مرفه و پرتعداد در محله نیشان تاشی استانبول.
پس از آن انتشار رمان‌هایش او را بیش از پیش مشهور کرد و توانست جوایز ادبی متعدد بین المللی را از آن خود کند. نهایتا در سال 2006 هم توانست جایزه ادبی نوبل ادبیات را از آن خود کند.
او نویسنده‌ای جسور و شجاع است که بیانی تند و صریح دارد و قلمی ظریف و لطیف. او در داستان‌هایش از عناصر فرهنگی ایران هم مانند عطار و شاهنامه بهره برده است.
خرید آثار اورهان پاموک از نویسندگان جهانی ادبیات ترک ترکیه
ادبیات ترک ترکیه بعد از قرن نوزدهم که تحت تاثیر ادبیات غرب می‌نوشت در تمامی سبک‌ها تجربه اندوزی کرده است. یکی از تجربیات موفق در زمینه رمان جنایی است که می‌توان احمد امید را یکی از نویسندگان موفق ادبیات ترکی استانبولی دانست.
او با کسب بورس تحصیلی که از دانشگاه مسکو گرفت، فرصت ادامه تحصیل در رشته علوم اجتماعی را در آنجا کسب کرد و سرودن شعر را در آنجا آغاز کرد.
خرید آثار احمد امید
الیف شافاک از نویسندگان برجسته معاصر ادبیات ترکی استانبولی ترکیه و جهان است. در ایران او را بیشتر به سبب کتاب ملت عشق می‌شناسند. کتاب ملت عشق نه تنها در ایران بلکه در جهان هم در فهرست کتابهای پرفروش قرار گرفت. این کتاب در سال 2010 به دو زبان ترکی و انگلیسی منتشر شد.
اولین تلاش‌های جدی ادبی شافاک به بیست و سه سالگی او بازمی‌گردد. او با انتشار داستان آناتولی برای چشمان بد در دوران دانشجویی وارد عرصه نویسندگی شد. سه سال بعد او داستان پنهان را منتشر کرد که موجب کسب جایزه بزرگ مولانا شد. در سال 2000 دو کتاب دیگر با عناوین آیینه‌های شهر و محرم منتشر کرد که کتاب محرم برای او جایزه اتحادیه نویسندگان ترکیه را به ارمغان آورد. شش سال بعد کتاب حرام زاده استانبول را نوشت که علی رغم اینکه متهم شده به اهانت علیه کشور اما در سال 2008 موفق به دریافت جایزه ادبیات داستانی زنان از بریتانیا شد.
شافاک پس از چاپ کتاب ملت عشق که برای او شهرت جهانی را منجر شد، بیش از پنج عنوان کتاب دیگر نوشت و موفق به دریافت جوایز ادبی متعدد دیگری شد.
نویسنده جوان ادبیات ترک ترکیه، مادری دیپلمات داشت که به همین خاطر زندگی در کشورهای مختلف را تجربه کرد و در ارتباط مستقیم با انواع فرهنگ‌ها قرار گرفت. او دیدی همه جانبه و رویکردی اجتماعی دارد و همواره مسئله زنان و مهاجرت برایش از دغدغه‌های همیشگی بوده و هست.
برای آشنایی بیشتر با الیف شافاک نویسنده معاصر ادبیات ترک ترکیه کلیک کنید.
خرید کتابهای الیف شافاک
