همه چیز درباره عید باستانی نوروز
اولین روز سال خورشیدی در ایران در تاریخ یکم فروردین، به عنوان آغاز سال جدید با نام آغاز نوروز نامگذاری شده که از جشن‌های ملی ایرانیان از دیرباز تاکنون است.
این جشن باستانی، از اقوام مختلفی همچون اقوام کشورهای تاجیکستان، روسیه، ترکمنستان، قرقیزستان و... با رنگ و بوی هویت ایرانی ترکیب بسیار زیبایی از این عید به جهانیان عرضه کرده است.
نوروز سمبل پیروزی نیکی بر بدی است به این دلیل رسم دعایی با نام رَپیثون یا رَپیتون در نوروز انجام می شود. رپیثون به معنای غلبه‌ی گرمای نیمروز و ماه های تابستان است. با آغاز زمستان به زمین ریپثون به زیر زمین رفته تا آب‌های زیرزمینی را گرم کند و با این کار گیاهان و ریشه درختان را از مرگ نجات دهد. گرما در بهار نمادی است از پیروزی نیکی بر پلیدی به همین دلیل، جشن دعای مخصوص در مراسم نوروز به ریپثون تعلق دارد.
در سال ۱۳۸۸، سازمان یونسکو نوروز را به عنوان میراث جهانی ثبت کرد. از رسومات و آیین‌های مربوط به نوروز می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- خانه تکانی: این رسم، از آیین‌های نوروزی مهم است که نشانه‌ی هیجان پیش از شروع نوروز و تمایل به نظم دادن است و براساس آن، ایرانیان باستان، با از راه رسیدن فصل بهار، خانه خود را به منظور نظافت تغییر داده و دیوار خانه‌ها را رنگ می‌کردند و یا اتاقی که قرار بود هفت سین در آن چیده شود؛ سفید می‌کردند. برخی اسباب و اثاثیه‌ها را نیز جابه‌جا می‌کردند و اسباب نو جایگزین می‌نمودند. شکستن ظرفی سفالی مثل کوزه را نیز از مراسم واجب می‌دانستند.فرش و گلیم و تمامی پوششهای خانه را نیز می‌شستند تا همه چیز از غبار سال گذشته تمیز و پاکیزه شود.
- سبزه‌ی عید: ایرانیان باستان، دانه‌های گندم، جو، برنج و... را از چند روز مانده به شروع سال جدید در خشت خام سبز می‌کردند و رشد و نمو هر یک از آن‌ها را نشانه‌ی بالندگی و برکت می‌دانستند.
- رسم بازگشت مردگان: مردم با آمدن نوروز بر این عقیده بودند که مردگان به دنیا بازگشته و به دیدن خویشان خود می‌روند؛ از همین رو خانه‌های را مشک‌افشانی می‌کردند. به عید نوروز، بی‌لب حور نیز می‌گفتند و معتقد بودند به خانه‌ای که در طول سال فوت شده‌ای داشت، دعا می‌فرستادند و با سر زدن به آرامگاه‌هاُ برای مرده عید برگزار می‌کردند.
-چراغانی: اقوام آریایی، وقت فرا رسیدن نوروز بر بام خانه‌ها و بلندی‌ها آتش می‌افروختند و چراغی بر سر در خانه‌خا آویزان می‌کردند.
- آمدن حاجی فیروز: افرادی شعرخوان و پایکوبان با صورت‌هایی سیاه در کوی و بازار می‌گشتند و با آواز از مردم وجهی برای عیدی طلب می‌کردند. -
- چهارشنبه‌سوری: در آخرین چهارشنبه سالی که تمام شده مراسمی با آتش شروع می‌شد که اقوام و دوستان گرد هم می‌آمدند و آتش روشن می‌کردند و از روی آتش می‌پریدند تا با نگاه به رنگ آتش و حس کردن گرمای آن، سردی و رنگ زرد از رخشان برود.
- سفره هفت‌سین: از رسومات اصیل و کهن چیدن سفره هفت‌سین است که با عدد هفتم امشاسپند یا عدد دوازده برج‌های سال، اقلامی برای تهیه سفره جمع‌آوری می‌کردند. سیب نماد رازآمیز بودن عشق، سنجد نماد باروری، سکه نماد برکت، ماهی نماد اسفند سپری شده، سمنو نماد قدرت، سبزه نماد شادابی و نشاط سال جدید، سیر نماد گندزدایی و سیرچشمی، سماق نماد چاشنی زندگی بودند. آینه نیز در کنار سفره برای شروع پاکی و بی‌آلایشی قرار می‌دادند.
در سنگ‌نوشته‌های جا مانده از دوران هخامنشی، به شکل واضخ، اشاره‌ای به برگزاری نوروز نشده. اما بررسی‌ها بر روی این سنگ‌نوشته‌ها نشانگر این است که هخامنشیان با جشن‌های نوروز آشنا بوده و جشن نوروز را با شکوه برگزار می‌کردند. داریوش اول هخامنشی، به مناسبت نوروز سال ۴۱۶۶ (قبل از میلاد)، سکه‌ای از جنس طلا ضرب کرده بود که در یک طرف آن سربازی در حال تیراندازی را نشان می‌دهد.
حدیثی از امام صادق علیه السّلام نیز در مورد نوروز وجود دارد. ایشان درباره شروع نوروز فرموده‌اند:
" إذا کانَ یَومُ النَّیروزِ فَاغْتَسِل وَ البَسْ أنظَفَ ثِیابِکَ "
"یعنی هرگاه نوروز آمد، غسل کن و پاکیزه‌ترین لباس‌هایت را بپوش."
